Güclü Azərbaycan xalqının nəfsinə, əzminə tuş edilən, mənəviyyatımızı bihuş edən NARKOTİKA - Ölümü yaxınlaşdıran, tör-töküntü meyillər...
Bu dəfə narkotikdən, narkomaniyadan danışmaq istəyirik. "Ağ ölüm"ün Azərbaycanda necə deyərlər "at oynatdığı" bir vaxtdan. Biz əminliklə deyə bilərik ki, Azərbaycanda narkotik istifadəsi və satışı son illərin dəbidir. Bəlkə də 10-15 il öncə bu ayıb sayılardı, ya da qorxu... Amma cəmiyyətin bəzi nümayəndələri artıq bu iki xətti - ayıblıq dərəcəsini və qorxu hissini çoxdan aşdı. Rayonlardan tutmuş şəhərə kimi, gəncindən tutmuş ahılına kimi bu qorxunc bələya yuvarlandı. Bu bəlaya yuvarlananlar sosial şəbəkələrdən onlayn satışlar vasitəsi ilə daha sürətli əldə edənlərdir. Mövzunun bu yerində öz həmkarımızın da bu bəladan danışmasından başlayaq. Yaxın günlərdə Əməkdar jurnalist Nəsimi Nəbizadə mətbuatda belə bir müsahibə verib: "Mən indi nəsə desəm, bir qrup adam elə biləcək ki, özümə haqq qazandırıram. Bir qrupu düşünəcək ki, kimlərisə günahkar çıxarıram. Nə desəm, bir neçə məna verəcək. Bu elə axmaq, murdar, insanı o dərəcədə uçuruma aparan, kiçildən, özünə qul edən, hörmətdən salan bir şeydir ki.. Təsəvvür edib, bir cinayətkar olur, onu dünyanın ən savadlı, ən təcrübəli vəkili də müdafiə edə bilmir. Çünki buna yer qoymur. Bu da təxminən elə bir şeydir. İradə əsas rol oynayır ortda. "Yox" deyərək bir də o yola qayıtmayan adamlar kifayət qədərdir. Mən də şükür Allaha, artıq uzun müddətdir ki, yaxşıyam".
Həmkarımız da etiraf edir ki, narkotik bir cəhənnəmdir, heç kim ora yuvarlanmasın, o cəhənnəmə yolları düşübsə də "ümid ən sonda ölür" deyib geri dönsünlər.
Narkotik bəlasına düşmüş və əvvəllər Bakı şəhərində ictimai nəqliyyatda sürücü işləmiş (adını gizli saxlamağımızı xahiş edir) M.H isə bizə belə etiraf edir:"Narkotik mənim "evimi yıxdı", ailəm uzaqlaşdı, uşaqlarımın gözündə nifrətə çevrildim. Hələ bu pis vərdişə tutulmazdan öncə avtobus sürürdüm. Pis dolanmırdım. Lənkərandakı ailəmə pul göndərirdim. Uşaqlarımı gəzməyə aparırdım. İndi onların hamısını itirmişəm - ailəm də, uşaqlarım da məni istəmirlər"
Müsahibimiz deyir ki, onu bu vərdişəyaxınlaşdıran səbəb elə öz həmyerlisi olub: "Öz rayomuzdan bir dostla başlamışam. O iynə vururdu. Bir dəfə mənə söhbət əsnasında dedi. Zövq verəcəyini düşündüm. İlk başdan zövq verdi. Sonra ağrılar. indi də o ağrını yaşayıram. Sağalmışam, yenə düşmüşəm o işə. Bundan tam sağalmaq olmur".
Azərbaycanda narkotikin yayılmasında İran faktorunu başlıca qeyd edə bilərik. Demək olar hər gün İrandan Azərbaycana narkotik gətirənlərin sayı artır. Hər gün xəbərlərdə narkokuryerlik edənlər, narkotacirlər ifşa olunur, göstərilir. Dövlət Sərhəd Xidməti rəisinin əməliyyat-axtarış işi üzrə müavini, general-leytenant Firuz Şirinzadənin APA-ya açıqlamasında bildirib ki, son 5 ildə İran İslam Respublikasından Azərbaycana gətirilən narkotik vasitələrin həcmi 9 dəfə artıb:"2018-ci ildə 144,8 kq, 2022-ci ildə isə 1 ton 302 kq narkotik vasitə İİR ilə dövlət sərhədindən qanunsuz yolla gətirilərkən tərəfimizdən aşkarlanıb. Son 5 ildə narkotik qaçaqmalçılığına görə 55 İran vətəndaşı saxlanılaraq cinayət məsuliyyətinə cəlb olunub. Ümumiyyətlə, 2021-2022-ci illərdə Azərbaycan-İran dövlət sərhədində (yaşıl sərhəddə) tutulmuş qaçaqmalın ümumi kütləsi 2 ton 113,3 kq olub. 2018-2020-ci illərdə - yəni əvvəlki 3 il ərzində dövlət sərhədində cəmi 1 ton 222 kq narkotik vasitənin tutulduğunu nəzərə alsaq, rəqəmlərdə kəskin artımın olduğunu görə bilərik".
Respublika Narkoloji Mərkəzin açıqladığına görə, 2022-ci ildə narkotik vasitə istifadəçilərin sayı ölkə üzrə 35 min 97 nəfər olub. Narkotik vasitədən istifadə edən 11-17 yaş aralığında 11 nəfər qeydə alınıb. Xüsusilə qeyd edək ki, statistikaya düşməyən narkotik istifadəçilərinin sayı, düşənlərdən çoxdur. Bunu ona görə deyirik ki, gördüklərimizlə açıqlanan rəqəmləri müqayisə etdikdə belə bir nəticə çıxarmış oluruq. Deputatlar, ictimai xadimlərin tez-tez dediyi kimi, həm media, həm QHT-lər, həm təhsil müəssisələri bu məsələdə daim maarifləndirmə işləri aparmalıdır. İrandan ötürülən narkotiklər, işsizlik...
Millət vəkili Fazil Mustafa Faktmedia.az-a bu barədə danışarkən bildirib ki, bu gün ölkədə narkomaniyanın artım səbəbləri əsasən bunlardır: İrandan ötürülən narkotiklər, işsizlik, bu istiqamətdə nəzarətin yetərli səviyyədə olmaması...":"Orta məktəbdən tutmuş, cəmiyyətin bütün sahələrində narkomaniyaya qarşı ciddi mübarizə aparılmalıdır, səfərbərlik elan edilməlidir. Təəssüf ki, bu yoxdur. Ona görə də bu davam edəcək. Bunun qarşısını almaq mümkün deyil, minimuma endirmək olar. Amma, bunun üçün də infrastruktur qurulmalıdır, narkomanların müalicəsi infrastrukturu qurulmalıdır. Bu yoxdur, ona görə də çətin olacaq. Hər halda bu istiqamətdə cəmiyyət səfərbər olunmalıdır, çünki həbs etməklə olmur. Bunun qarşısını almaq üçün ciddi dövlət proqramı həyata keçirilməlidir".
Bu yerdə mövzu bir az da aktuallaşır. Hansı ki, tez-tez müzakirələrə səbəb olan narkotik testi məsələsidir. Bu mövzuda bir az da geri qayıtsaq görərik ki, Azərbaycanda işə götürüləndə və ya dövlət qurumlarında çalışan şəxslər, lap elə səlahiyyətli şəxslər özləri də narkotik testindən keçmirlər. Bununla bağlı elə Fazil Mustafa çıxış edib. Millət vəkili hələ keçən il paramentin iclasında bildirimişdi ki, bizdə qeyri-rəsmi məlumatlar var, dövlət qurumlarında narkotik testindən keçməyən və narkotikə qurşanan şəxslər var: "Biz bunun qarşısını almalıyıq. Onlar kifayət qədər də səlahiyyətli mövqelərə sahibdirlər. Bir narkomanın hər hansı bir posta olması o deməkdir ki, o, narkotiklərin yayılmasında xüsusi rol ala bilər. Hesab edirəm ki, bu məsələdə total dövlət nəzarəti həyata keçirilməlidir".Göründüyü kimi kifayət qədər aktual mövzudur. Amma hələ ki, bu məsələ demək olar öz həllini tapmayıb. Düzdür, Milli Məclisdə "Narkoloji xidmət və nəzarət haqqında" qanuna təklif edilən yeni dəyişiklik müzakirə edilib. Hərbi qulluqçuların məcburi icbari narkoloji müayinədən keçiriləcəkləri bildirilib və "Narkoloji xidmət və nəzarət haqqında" qanuna təklif edilən yeni - 24.4-cü maddədə əksini tapıb.
Təklif olunan yeni maddəyə əsasən, müddətli həqiqi hərbi xidmətə çağırılan şəxslər çağırış dövründə qeydiyyatda olduqları dövlət tibb müəsisələri tərəfindən, bağlaşma əsasında həqiqi hərbi xidmətə könüllü daxil olanlar bağlaşma imzalanmazdan əvvəl bağlaşma bağladıqları dövlət orqanlarının tibb müəssisələri tərəfindən, birbaşa kadr zabit heyətinə könüllü daxil olanlar həqiqi hərbi xidmətə daxil olmaları barədə əmr imzalanmazdan əvvəl kadr-zabit heyətinə daxil olduqları dövlət orqanlarının tibb müəssisələri tərəfindən, həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçuları isə ( müddətli həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçuları istisna olmaqla) ildə bir dəfədən az olmayaraq xidmət keçdikləri dövlət orqanlarının tibb müəssisələri tərəfindən icbari narkoloji müayinədən keçiriləcəklər. Bu şəxslərin icbari narkoloji müayinədən keçməsi qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən ediləcək. Bəs icra orqanlarında işə alınanlar özləri necə, keçir? Yox...!
Təhsil müəsissələrinə ayaq açan bəla - Gələcəyimizə, elmimizə daraşan inqrediyent
Deputatın başqa həmkarı Azər Badamov isə bu mövzuda belə düşünür: "Narkomaniya bu gün bəşəri bəlaya çevrilib. Dünyada demək olar ki, bütün ölkələr narkotik ticarətinə qarşı mübarizə aparır. Amma təəssüf ki, bu bəlanının qarşısını almaq olmur və narkotik istifadəçilərin sayı günü-gündən artmaqdadır:Onun sözlərinə görə, narkoticarət asan yolla böyük gəlirlər gətirdiyindən bu sahədə gizli ticarətin qarşısını almaq çətinləşib:
"O cümlədən, Azərbaycanda da narkomaniyaya qarşı mübarizə tədbirləri görülsə də narkotik istifadəçilərin sayı əksinə artmaqdadır. Narkomaniyaya qarşı mübarizə tədbirləri çərçivəsində məktəblərdə maarifləndiriolmə işləri aparılır. Amma görülən işlərə baxmayaraq təəssüf ki. narkotikə aludəçilərin əksəriyyəti də məktəb illərindən istifadə etməyə başlayanlardır. Bunun kökündə məktəb ətrafında uşaqları narkotikə öyrəşdirən şəxslərin olduğunu hesab edirəm. Onlar əvvəl 1-2 dəfə uşaqları gizli şəkildə narkotik verib öyrəşdirərərk narkotik istifadəçilərinə çevirirlər. Ona görə də məktəb yaşlarından uşaqların həyat tərzinə, təlim-tərbiyyəsinə nəzarətin gücləndirilməli olduğunu hesab edirəm. Burda yuxarı sinif şagirdlərin dərslərə davamiyyəti əsas rol oynayır. Bəzi məktəblərdə uşaqlar repetitor adı ilə mütəlif yollarla dərslərdə iştirak etmirlər. Məktəbə gəlməyən uşaq da nəzarətdən kənarda qalır və pis vərdişlərin təsiri altına düşür. Ona görə də məktəblərdə maarifləndirmə işləri aparmaqdan daha çox yuxarı sinif şagiurdlərin dərsə davamiyyətini ciddiləşdirməyin vacib olduğunu hesab edirəm".
Bu yerdə xatırlatmaq istərdik ki, artıq ölkə gündəmində ajiotaj yaradan məsələ narkomaniyanın məktəblərə ayaq açmasıdır. Bu barədə sosial şəbəkələrdə görüntülərə də rast gəlmək mümkündür. Həmçinin rəsmi məlumatlar da yer almaqdadır. Amma təhsil eksperti İlqar Orucov bu barədə fərqli düşünür. Ekpert deyir ki, narkomaniyanı birbaşa məktəblə bağlamaq doğru yanaşma deyil. Amma təssüf ki, məktəb yaşlı uşaqlar arasında bu kimi xoşagəlməz vərdişlərə aludə olmaqla bağlı informasiyalar dolaşır. Bir müddət öncə hətta məktəblərdə patı satılması ilə bağlı informasiyalar dolaşırdı:"Təbii ki, məktəb və bu cür zərərli vərdişlər bir bir birinə yaraşmayan iki mövqedir. İnanmıram ki, narkotikin artmasının səbəbi məhz məktəblərdir. Hesab edirəm ki, burda cəmiyyət özü diqqətli olmalıdır. Narkomaniya elə bir bəladır ki, o hətta bir çox hallarda nümunəvi ailələrdə belə xoşagəlməz hallar yaradır. Çox tanınmış adamlar da sonradan bu vərdişlərin qurbanına çevrilir. Belə hallar olur, lakin son zamanlar daha da çoxalmağa başlayıb".
İ.Orucovun sözlərinə görə burada cəmiyyət, ailələr və qurumlar hamı birlikdə səfərbər olmalıdır:
"Narkotik aludəçisi bütövlükdə cinayətkara meyilli olan potensial şəxsdir. Onlar daha çox tam şəxsiyyət olaraq formalaşmamış imkanlı ailələrin uşaqları hədəf götürürlər. Bu işdə məktəb rəhbərləri, müəllimləri xüsusilə diqqətli olmalıdır. Çünki narkotiklə mübarizə barışmaz bir mübarizədir".
Narkotikin gətirdiyi bəla: Azərbaycanda məhv olan ailə institutları: şiddət, təcavüz, intihar, əxlaqsızlıq...
Sonda belə bir nəticəyə gələ bilərik ki, bu gün narkotik insanları ən pis alətlərə məcbur edir: qadına qarşı, uşağa qarşı şiddət, azyaşlı qızlara qarşı təcavüz. Hətta intihar hallarına da səbəb olur. Az eşitmirik ki, qadın həyat yoldaşının narkotik istifadəçisi olduğu üçün ondan ayrılmaq məcburiyyətində qalır. Bu isə ailə institutlarının məhvi deməkdir. Uşaqlar üçün psixi travmaların başlanğıcıdır. Narkotikin təsirindən anasını gözü qabağında döyən ata övladın gələcəkdə adi bir məsələdə intihar etməsinə şərait yaratmış olur. Bəs bunu cəmiyyətin canından necə çıxarmaq olar?
A.Badamov problemin həlli kimi bildirir ki, narkotik satışı ilə məşğul olanlara qarşı görülən tədbirlər ağırlaşdırılmalıdır:"Beləki, narkotik satışı ilə məşğul olanları ağır cəzalarla cəzalandırılmalı və onu bu cinayət əməllərinə yenidən əl atmaması üçün bütün tədbirlər görülməlidir. Narkomaniyaya qarşı tədbirlərdə valideynlərin də aktiv rol oynamalı olduğunu hesab edirəm. Çünki, uşaq 6-7 saat ərzində məktəbdə olur. Qalan vaxtı isə sərbəst olduğundan valideynlər öz övladların nə ilə məşğul olduqlarını bilməlidir. Uşaqlar bizim gələcəyimizdir. Sağlam, pis vərdişlərə qurşanmadan böyüyən uşaq ölkənin sağlam gələcəyinin davamçısıdır. Ona görə də bəşəri bəla olan narkomaniuaya qarşı mübarizədə valideyn, məktəb və digər dövlət orqanları əl-ələ verərək mübarizə tədbirlərini genişləndirməlidir".
Azərbaycan təkcə bu məsələdə vətəndaşla mübarizə aparmır. Yazının əvvəlində dediyimiz kimi, həm də xarici qüvvələrlə mübarizə aparır. Azərbaycanın dədə-baba yurdu Qarabağda Ermənistan qeyri-qanuni fəaliyyətlə məşğul olub. Belə ki, işğal olunmuş ərazilərdə ermənilər tərəfindən narkotik maddələr əkilib-becərilib, xüsusi laboratoriyalarda emal edilib və müxtəlif ölkələrə göndərilib. Bununla bağlı Azərbaycan tərəfi hələ Qarabağın işğalı dövründə dəfələrlə beynəlxalq qurumlar qarşısında məsələ qaldırıb. Qarabağın düşmən işğalından azad olunmasından sonra ermənilərin həmin ərazilərdə saldığı narkotik plantasiyaları aşkarlanıb. İşğaldan azad edilmiş Kəlbəcər, Füzuli, Ağdam və Qubadlı rayonlarda belə hallara rast gəlinib.
Azərbaycanın Prezidenti İlham Əliyev açıqlamalarının birində deyir ki, 30 il ərzində Ermənistan İran ilə əlbir olaraq Azərbaycanın keçmiş işğal altında olan ərazilərindən Avropaya narkotik vasitələrin daşınması üçün istifadə edib: "Azərbaycan-İran sərhədinin digər sahələrində bizim tutub saxladığımız heroinin həcmi əvvəlki illərin müvafiq dövrü ilə müqayisədə iki dəfə artıb. İşğal dövründə dəfələrlə bəyan etmişdim ki, işğal altında olan ərazilər narkotik vasitələrin daşınması və beynəlxalq terrorçuların hazırlanması üçün istifadə edilir".
Bəsti MƏMMƏDQeyd: Məqalə Azərbaycan Respublikası Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə və müsabiqə şərtlərinə uyğun olaraq ən yaxşı ictimai-siyasi təhlil nominasıyası üçün yazılıb.